نتیجه گیری و تطبیق نتایج مدل مکان یابی با واقعیات زمینی
از مهمترین مسائلی که پس از انتخاب و مکان یابی به وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی باید مورد توجه قرار گیرد، بررسی این موضوع است که مناطق تعیین شده تا چه حد با واقعیت و شرایط منطقه تطابق دارند؟ برای بررسی این موضوع، انجام بازدیدها و مطالعات میدانی می تواند صحت و سقم مناطق مکان یابی شده را نشان دهد و در صورت عدم امکان مطالعات میدانی، نظرخواهی از کارشناسان بومی مفید خواهد بود.
به منظور تطبیق نتایج به دست آمده از مدل ارائه شده در مکان یابی فضای فیزیکی دانشگاه پیام نور خرم آباد با واقعیات موجود در منطقه مورد مطالعه، نقشه کاربری اراضی موجود آن تهیه شده و نتایج به دست آمده ی مدل مذکور، در نقشه ارزش گذاری نهایی منعکس شده است. این نقشه تناسب زمین های منطقه را به پنج طبقه: خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف تقسیم کرده است که طبقات خیلی خوب و خوب با درنظر گرفتن کلیه پارامترهایی که در فرایند مکان یابی تأثیر داده شده اند برای ایجاد فضای دانشگاهی انتخاب می گردند (جدول شماره ۵ و نقشه شماره 2)
جدول ۵: درجه تناسب زمین های شهر خرم آباد برای ایجاد فضای دانشگاهی
بر اساس دیدگاه کارشناسان شهرسازی و معماری، مستعدترین زمینها برای تبدیل به فضای دانشگاهی شامل زمینهای بایر؛ زمینهایی که مالکیت دولتی دارند مانند: زمین های اختصاصی داده شده به مراکز آموزشی، نظامی، اداری، زمینهای کشاورزی موجود در محدوده گسترش آینده شهر و غیره، زمین هایی که به سایر مراکز دانشگاهی، فرهنگی، تأسیسات شهری، مراکز نظامی نزدیک؛ و از زمینهای که در آن ساخت وساز زیاد وجود دارد (بخش مرکزی شهر)، لایه حریم بزرگراهها و خیابانهای اصلی، مراکز صنعتی، تجاری، گورستان و غسالخانه، کوهها و صخره ها فاصله داشته باشند. سپس با مطالعه و مقایسه نقشه ارزش گذاری نهایی با کاربری اراضی : موجود نتایج زیر حاصل شده که عبارتند:
• زمینهای با درجه تناسب خیلی خوب
این نوع از اراضی، در زمینهای هموار و کم شیب و با فاصله مناسب از کوهها و صخرههای اطراف شهر واقع اند، دارای سفره های آب زیرزمینی بسیار خوبی بوده، از کاربریهای ناسازگار همانند بخش مرکزی شهر، صنایع، گورستانها، شبکه ارتباطی اصلی فاصله مناسبی دارند و همچنین از آن جایی که در اکثر این نوع زمین ها هیچ گونه ساخت وسازی صورت نگرفته و به صورت کاربری کشاورزی هستند، مالکیت این نوع زمین ها برای دولت هزینه های کمتر و همچنین فضای مناسبی برای گسترش آینده دانشگاه و تبدیل آن به شهرک دانشگاهی را خواهد داشت. بنابراین تصمیم گیری در جهت انتخاب فضای فیزیکی بهینه در درجه اول بایستی در این مناطق باشد که در نقشه شماره (۲) با رنگ سبز نشان داده شده است. نمونه این مکانها اراضی بعد از منطقه دره گرم و اراضی منطقه بدرآباد واقع در اطراف دانشکده کشاورزی هستند.
• زمینهای با درجه تناسب خوب
این نوع زمین ها به چند دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
الف) مراتع: این زمینها در بخش شمال غربی حریم شهر خرم آباد واقع شده اند.
ب) کشاورزی: این نوع زمین ها در چند قسمت حریم شهر خرم آباد قرار دارند که عبارتند از:
۱. زمینهای واقع شده در مسیر خرمآباد به کوهدشت، در دشت اسبسان، (البته این نوع زمینها با توجه به اینکه در مسیر خطاهای گسل اصلی قرار گرفته اند پیشنهاد نمی کنیم)؛
۲. قسمتی در راه خروجی خرم آباد – بروجرد که این نوع زمین ها در منطقه کمالوند و نزدیک دانشگاه علوم پزشکی هستند؛
۳. برخی دیگر از این زمینها درمنطقه بدرآباد، نزدیک دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان و با فاصله مناسبی } فرودگاه واقع شده اند.
ج) زمینهای بایر: این نوع زمین ها در منطقه دره گرم واقع شدهاند و با توجه به این که از مراکز آموزشی، مسکونی، ادارات و سازمانها فاصله مناسبی دارند مکان مناسبی برای انتخاب دانشگاه خواهد بود.
• زمینهای با درجه تناسب متوسط
به دلایل زیر این نوع از زمینها برای ایجاد مکان دانشگاهی پیشنهاد نمی شوند. ۱
) بخشی از این زمینها درنواحی پرساخت وساز و مرکز شهر قرار دارند، تغییر کاربری آنها از کاربری های موجود به فضای آموزشی مشکل است؛ چون از نظر مالکیت، این نوع زمین ها مالکان خصوصی دارند، مانند: مطهری، زمین های میدان ۲۲ بهمن و شقایق .
۲) نوع دیگر از این زمینها در منطقه کمالوند و در اطراف دانشگاههای لرستان، علوم پزشکی، و دانشگاه آزاد هستند که براساس نقشه های هیدرولوژی این مناطق از نظر آبهای زیرزمینی در وضعیت نامناسبی قرار دارند و همچنین دارای پستی و بلندی زیادی هستند که از نظر ایجاد تأسیسات شهری بسیار هزینه بر و زمان بر هستند.
• زمینهای با درجه تناسب ضعیف و خیلی ضعیف
این نوع از زمین ها به چند دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
-
زمینهای مجاور بزرگراهها و راههای اصلی؛
-
زمین های واقع شده در بخش قدیمی و مرکزی شهر مانند شهدا، تختی و غیره؛
-
زمین های واقع شده در غسالخانهها و گورستانها:
-
زمین های واقع شده در پارک ها و فضای سبز شهر
-
زمین های نزدیک کوه ها و صخره ها،
به دلیل خصوصیاتی که در بالا ذکر شد اراضی با درجه تناسب ضعیف و خیلی ضعیف برای ایجاد دانشگاه پیام نور پیشنهاد نمی شوند.
نقشه ۳: کاربری اراضی حریم و محدوده شهر خرم آباد
پیشنهادها
این پیشنهادها با توجه به ویژگی های شاخصی برنامه ریزی (توجه به سیاست گذاری برای تهیه برنامه ای سیستماتیک و منظم برای رسیدن به اهداف)، طرح ریزی (توجه به جنبه های عینی و ملموس عناصر و پدیده ها)، مکان یابی، اجراع، نظارت و مدیریت ارائه شده و عبارتند از:
-
اهمیت دادن به توزیع متناسب فضاهای آموزشی و دانشگاهی در سطح شهر، به طوری که همه شهروندان بتوانند به این فضاها دسترسی داشته باشند
-
تعیین برنامه ریزی مشخصی.
-
ایجاد هماهنگی کلی در طرحهای شهری.
-
توجه به جمعیت، فرهنگ، مسائل اجتماعی و اقتصادی منطقه مورد مطالعه.
-
لحاظ نمودن پتانسیل ها و محدودیتهای فضاهای شهری.
-
توجه به معیارهای مکان یابی در برنامه ریزی کاربری اراضی (سازگاری، آسایش، کارآیی، مطلوبیت، سلامتی، استانداردهای ایمنی).
-
استفاده از ابزار و روش های روز در تجزیه و تحلیل اطلاعات و مکان یابی فضای دانشگاهی مانند سیستم اطلاعات جغرافیایی،
-
بررسی اثرات اجتماعی و روانی فضای بهینه آموزشی و توجیه و تبیین آن برای کارشناسان طرحهای شهری.
-
انتخاب کاربریهای متناسب با فضای آموزشی با توجه به محل آنها.
-
ارزیابی هر یک از عناصر آموزشی، متناسب با عملکردشان در محیط شهری،
-
هماهنگی بین سازمانها و ارگانهای مختلف شهری در مکان یابی فضاهای آموزشی،
-
اهمیت به رفتار و خواسته دانشجویان و ایجاد محیطی بهینه و آرام در جهت ایجاد انگیزه برای تحصیلات در مقاطع بالاتر.
منابع
-
آقاملایی، تیمور و دیگران (۱۳۸۵)، شکاف کیفیت خدمات آموزشی از دیدگاه دانشجویان در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، دوره سوم، شماره دوم.
-
بحرینی، حسین (۱۳۷۷)، فرایند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران،
-
بی ای، بارو (۱۳۷۶)، اصول سیستمهای اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در ارزیابی منابع اراضی، ترجمه حسنعلی غیور و ابوالفضل مسعودیان، انتشارات دانشگاه اصفهان،
-
پورمحمدی، محمدرضا (۱۳۸۲)، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سمت، تهران،
-
رسولی، علی اکبر (۱۳۷۷)، ضرورت ایجاد و گسترش سیستمهای اطلاعات جغرافیایی در گروههای جغرافیایی کشور، مجله رشد آموزش جغرافیایی، شماره ۴۶.
-
رحمانی، محمدجواد (۱۳۸۲)، بررسی روند تصمیم گیری در مکان یابی پارکها و فضای سبزعمومی و تأثیر آن بر ایمنی آنها، مجله سبزینه شرق، سال سوم، شماره ۶
-
زیاری، کرامت ا… (۱۳۸۱)، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد.
-
زیاری، کرامت ا… (۱۳۸۰)، اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه یزد.
-
سپهری، محمدمهدی و دیگران (۱۳۸۰)، مکان یابی فضاهای جدید آموزشی با استفاده از مدلهای برنامه ریزی عدد صحیح، مجله مدرسی، دوره ۵، شماره ۲.
-
سعی دنیا، احتمال (۱۳۸۳)، کاربری زمین شهری، کتاب سبز شهرداری، سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، جلد دوم.
-
صادقی، میرمحمد و غیور، فتح ا… (۱۳۸۱)، سامانه اطلاعات جغرافیایی برای همه، انتشارات فرات.
-
فرج زاده اصلی، منوچهر (۱۳۸۴)، سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه ریزی توریسم، تهران،
-
فرج زاده، منوچهر و سرور، هوشنگ (۱۳۸۱)، مدیریت و مکان یابی مراکز آموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره ۶۷.
-
فرج زاده، منوچهر و دیگران (۱۳۸۳)، ارزیابی و مکان گزینی مراکز آموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) فصلنامه مدرسی علوم انسانی، دوره هشتم، شماره ۱.
-
فرهادی، رودابه و پرهیزکار، اکبر (۱۳۸۱)، تجزیه و تحلیل توزیع مکانی و مکان یابی مدارسی در منطقه ۶ تهران با استفاده از GIS، فصلنامه مدرسی علوم انسانی، دوره ۶، تابستان ۱۳۸۱، شماره ۲۵، صص ۹۷-۱۱۶.
16. Carlos Cruz Limo, (2000), Century Education Just In Time ,
17. Fridman, J, (1987), planning in the public Domain, Princeton university press.
18. Hey Wood, L. Cornelius, S. & Carver, S.(1988) An Introduction to Geographic information system.
19. Hiraskar,G.G,(1989),”Towan planning’dhanpat ral & sons delhi frist edition.
20. Moody Stephan And Edgell David, (2004), Planning Delaware’s school needs issues of location, design, and infrastructure.
21. Using Arc/GIS spatial analyst (2004), ESRI prees.
نویسنده: مجید جاوری، احمد شاهیوندی ، نورالدین الله دادی ، مرضیه سلطانی (جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای (دو فصلنامه) سالی اولی، شماره اول، بهار و تابستان ۱۳۸۹ )
