مقدمه
شهر قدیم با خاطرات سرشار نسل‌هایی که هریک دنیای کودکانه خود را در کوچه باغ‌های تودرتوی محلات آن رها کرده‌اند، امروز در حاشیه نوگرایی‌های درهم و برهم شهری به «فرسودگی» خوانده می‌شود.
شهر مجموعه‌ای از عوامل زنده و پویاست و مخلوق روح خلاق ساکنان آن است. شهر در طول زمان قد می‌کشد، رشد می‌کند، عاقل می‌شود و در کنش متقابل با شهروندان قرار می‌گیرد. از این روست که ریشه‌های کهنگی و فرسودگی و کاهلی شهر را باید در اندیشه و انگاره‌های سکونتی آن جست‌وجو کرد.
از نظر مهندسی بافت های فرسوده بافتهایی هستند که دارای سازه‌هایی با استحکام ناکافی هستند که می‌بایست ویران‌شان کرد و به جای آنها سازه‌های محکم‌تر ساخت. اما از نظر جامعه شناختی این سازه‌ها برای انسان ساخته شده‌اند، روابط اجتماعی مابین این سازه‌ها در دانش بشری مولفه‌هایی بسیار پیچیده‌تر از مقایسه قطر میلگرد در سازه‌های قبلی و بعدی است؛ روابطی که دستکاری و دوباره‌سازی آن، نه با ابزارهای در دسترس مدیریت شهری ممکن است و نه اساسا در کوتاه‌مدت میسر خواهد بود. نکته این است که اگرچه در این بافتها سازه‌ها و ساختمان‌ها فرسوده هستند، اما روابط انسانی قطعا بسیار مستحکم، پایدار و دیرپاست. به واقع، هرچه در بافتهای جدید شهر رابطه درونی جامعه انسانی خام، ناپایدار و از هم گسسته است، در بافتهای قدیمی وضعیت برعکس بوده و با جلوه‌هایی در هم تنیده‌تر و هم افزاتر از تعاملات انسانی روبه‌رو می‌شویم.
در نتیجه و با عنایت به آنچه که از نظر گذشت، بافت فرسوده و احیای آن بایستی از اولویتهای سیستم مدیریت شهری در کشور باشد و با توجه به اینکه تحلیل وضع موجود و شناسایی بافت فرسوده و اولویت بندی به منظور نوسازی اینگونه بافتها ، پایه و اساس احیاء بافت فرسوده می باشد ، در این پژوهش به چگونگی روند انجام اینکار پرداخته شده است.
1– طرح مساله
بافت فرسوده بدون شک یکی از مهم ترین چالش های فراروی غالب شهرها و به طور خاص کلانشهرها طی دهه های اخیر است و از دغدغه های اصلی مدیریت شهری محسوب می شود، از این رو همواره سیاستگذاران ، برنامه ریزان و مدیران شهری به آن توجه داشته اند، این مسئله در ایران و بطور اخص در اصفهان در چند سال گذشته دنبال می شود.
از طرفی با توجه به اینکه برخی از بافتهای فرسوده در شهر اصفهان با جنبه های تاریخی که دارند قابلیت جذب گردشگر و درآمدزایی را دارند ، اینگونه بافتها از اهمیت بسیار فراوانی برخوردارند و از سوی دیگر با توجه زلزله خیز بودن کشور ایران و نظر به اینکه مدیریت در هر زمینه ای مستلزم شناخت صحیح و دقیق آن موضوع بوده و از طرفی میزان مطلوبیت برنامه ریزی و مدیریت در هر زمینه ایی به تحلیل مطلوب موضوع و وضع موجود بستگی دارد ، در نتیجه به نظر می رسد که چگونگی شناسایی بافتهای فرسوده و اولویت بندی احیای اینگونه بافتها، خود مساله اصلی در احیای اینگونه بافتهای شهری باشد.
2- ضرورت موضوع
حدود 10% از بافت فرسوده کل کشور در استان اصفهان وجود دارد و شهر اصفهان با بیش از 40% بافت فرسوده بیشترین بافت فرسوده را در میان شهرهای کشور دارد. 2 هزار و 200 هکتار از مناطق شهری اصفهان در بافت فرسوده و قدیمی هستند که حـدود 1000 هکتار آن را بافت تاریخی تشکیل می دهد. از طرفی طبق ماده 171 قانون برنامه 5 ساله مقرر شده است سالانه 10% از بافت های فرسوده کشور احیا شود که این رقم در اصفهان بالغ بر 220 هکتار در سال می باشد. در حال حاضر محدوده 53 لکه بافت فرسوده در مناطق 14 گانه اصفهان که هم اکنون 350هزار نفر در این مناطق زندگی می کنند شناسایی شده است. در این میان منطقه 7 اصفهان با 71/255 هکتار بافت فرسوده در رتبه ی ششم در میان 14منطقه ی اصفهان به لحاظ وسعت بافت فرسوده ی موجود در منطقه قرار دارد. (درگاه الکترونیکی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان)
از طرفی ضرورت اجرای طرحهای نوسازی و احیای بافتهای فرسوده در این است که اینگونه طرح ها با توجیه اقتصادی بسیار خوبی همراه هستند. بطور مثال در شهر اصفهان با توجه به این که مشاوران، سکونت 900 هزار نفر را در بافت های فرسوده ای که در حال حاضر 350 هزار نفر را در خود جای داده است تخمین می زنند، سرمایه گذاری در اینگونه بافتها را مقرون به صرفه می نماید، در نتیحه بهتر است تا ارگان های ذیربط به جای توجه به توسعه شهرک های اقماری و ساخت مسکن مهر و از این قبیل سیاستها، همین ظرفیت ها را با احیای بافت های فرسوده در قلب شهر فراهم نمایند.
نویسنده: امیر سویزی (کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای)، مقاله ” شناسایی نواحی اولویت دار بافت فرسوده منطقه 7 اصفهان به منظور احیاء و نوسازی، کاربرد تلفیقی سیستم اطلاعات جغرافیایی (G.I.S) و مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(A.H.P) – نمونه عملی چگونگی انجام تحلیل مطلوبیت در نرم افزار ArcGIS “
