در کارتوگرافی نقشه های گوناگونی ممکن است تهیه شود . با توجه به عوامل مختلف نظیر سیستم تصویر ، مقیاس و محتوا و کاربرد می توان به تقسیم بندی نقشه ها پرداخت ، اما در کارهای کلی زمینی و منابع طبیعی با سه دسته اصلی نقشه مواجه هستیم :
-
نقشه های عمومی General Map
-
نقشه های ویژه Special Map
-
نقشه های موضوعی Thematic Map
در نقشه فقط ابعاد و بزرگی و کوچکی آنها نشان داده می شود .
– نقشه های عمومی عبارتند از نقشه هایی که در برگیرنده عوارض طبیعی و مصنوعی در منطقه مورد مطالعه می باشد . عوارض طبیعی مثل قله ، دره ، گردنه و …. و عوارض مصنوعی که توسط بشر ساخته شده شامل جاده ، پل و …
تصویری از یک نقشه عمومی
این نقشه ها به عنوان نقشه های پایه در کلیه کارهای عمرانی مورد استفاده واقع می شوند و مشخصه اصلی آنها این است که به هیچ عارضه ای اهمیت خاصی داده نمی شود و فقط ابعاد و بزرگی و کوچکی آنها نشان داده می شود . از مهم ترین و مشخص ترین نمونه های این نقشه ها می توان نقشه های توپوگرافی را نام برد که نقشه های پایه ای کلیه کارهای منابع طبیعی و زمین شناسی هستند .
– نقشه های ویژه نقشه هایی هستند که پاره ای اطلاعات و محتویات نقشه عمومی را با توجه به اهداف مطالعه و ماهیت آنها از نقشه های عمومی گرفته و به تصویر می کشد . در حقیقت نقشه های ویژه همان نقشه های توپوگرافی با محدوده های مربوطه و به اضافه یک سری اطلاعات جدید هستند . تفاوت این نقشه ها با نقشه های توپوگرافی این است که هماهنگی و تعادل در نقشه های توپوگرافی بین همه عوارض و پدیده ها حفظ می شود در صورتیکه در این نقشه ها به نفع بعضی از عوارض مورد نظر که هدف تهیه نقشه نیز نشان دادن همان عوارض می باشد ، این هماهنگی بهم می خورد . نقشه هایی نظیر کاداستر ، دریانوردی ، زمین شناسی ، توریستی یا جازه ای جزء این نقشه ها هستند .
تصویری از یک نقشه تماتیک
– موضوع نقشه های موضوعی معمولاً نشان دادن نحوه پراکنش مکانی یک عنصر و یا یک صفت و یا یک مقدار مختلف و مقایسه متغیرهای متفاوت می باشد . این نقشه ها به دو صورت اصلی کمی و کیفی تهیه می شوند و بر اساس ویژگی های مختلف به چهار دسته قابل تقسیم هستند : مکانی – تصویری – الگو – دینامیک
1- نقشه های مکانی
نقشه های مکانی شامل نقشه های کروکروماتیک ChorochoromaticMap ، کروپلت Choropleth ، ایزوپلت Isopleth و نقطه ای Dot می باشد .
کروکروماتیک یک واژه یونانی است به معنای سطح رنگ آمیزی شده ، این نقشه ها نمایش دهنده کلی عناصر به صورت کیفی هستند و وسعت پراکندگی هر عنصر یا پدیده مورد مطالعه را به رنگ خاص یا با هاشور از دیگر پدیده ها تفکیک می کند .
نقشه های کروپلت عبارتند از مجموعه نقشه هایی که پراکنش مقادیر متوسط یا نسبت های محاسبه شده را بر اساس واحد های اداری – سیاسی یا اجتماعی نشان می دهد مثل نقشه تراکم جمعیت .
نقشه های ایزوپلت عبارتند از نقشه هایی که با استفاده از منحنی های مختلف نمایش دهنده عناصر هم ارزش هستند . این نقشه ها معمولاً تغییرات پدیده ها را به صورت کمی ارائه می دهند .
نقشه های نقطه ای بیشتر در مباحث جمعیتی و آماری مورد استفاده قرار می گیرند بدین صورت که مقادیر کمی پراکنش یک پدیده را توسط تعدادی نقطه نمایش می دهد .
2- نقشه های تصویری
پراکنش عناصر یا پدیده های مورد مطالعه را در یک منطقه با استفاده از تصاویر نمایش می دهد .
3- نقشه های الگو
نقشه هایی هستند که بیانگر وضعیت تکامل یک پدیده و یا نمایش نظام موجود در نحوه پراکنش آن پدیده به صورت کیفی می باشد مثل نقشه شبکه هیدروگرافی که به نمایش نحوه پراکنش آبراهه ها در یک حوزه آبخیز می پردازد .
4- نقشه های دینامیک
این نقشه ها پدیده های سیال و متحرک را غالباً به صورت کیفی نشان می دهند مثل نقشه ترافیک .
