درکل، از طریق GIS دو نوع از اطلاعات اصلی قابل انتقال هستند. اول، اطلاعات گرافیکی که مکانها و شکل پدیده های جغرافیایی و نحوه ارتباطات فضایی مابین پدیده ها را نمایش میدهند. دوم، اطلاعات توصیفی هستند که خصیصه های مربوط به پدیده های مکانی را ذخیره میسازند. در یک نقشه برای نمایش گرافیکی پدیده های نقطه ای از برچسبهای ویژه ای هم استفاده میگردد تا مبین وجود یک شئ در یک محل خاص جغرافیایی باشد. ابعاد نقاط به اندازهای کوچک هستند که توسط یک خط و یا یک محدوده قابل نمایش نبوده و فقط بازگوکننده مکان هندسی، مثلا یک روستا خواهد بود. اما یک خط، مجموعهای از نقاط متصل به هم با مختصات معینی میباشد، که بدون ذکر مساحت مطرح میگردند و در محیط GIS اندازه پهنای آنها مورد نظر نیست. در نهایت، محدوده ها توسط خطوط بسته، سطوح هم ارزشی را نمایش میدهند، که توسط قوسهای بسته به تصویر کشیده می شود.
در محیط GIS هر دو نوع اطلاعات گرافیکی و توصیفی مربوط به پدیده های واقعی، توسط فایلهای مشخصی ذخیره و به طور جداگانه اما مرتبط نگهداری میشوند. قدرت سیستم GIS در نحوه برقراری ارتباط منطقی بین دو نوع ساختار متفاوت و چگونگی بیان همبستگی های فضایی در بین داده های جغرافیایی نهفته است. به عتوان مثال، در محیط نرم افزار ArcGIS امکان نمایش اطلاعات گرافیکی در روی لایه های موجود با مشخص نمودن چندین ردیف مشاهده از یک جدول خصیصه ای مربوط به آن لایه امکانپذیر است. البته این ارتباط میتواند حالت معکوسی هم داشته باشد، چرا که کاربر با ارجاع به پدیده های معینی در روی نقشه میتواند مشاهدات معادل در جدول داده های خصیصه ای مربوطه را احضار نماید. به منظور دسترسی موثر و نمایش دقیق داده های جغرافیایی گرافیکی (نقشه ها) و توصیفی (جداول) در هر سیستم GIS باید تمهیدات مورد نیاز مهیا باشد
نمایش اطلاعات گرافیکی و توصیفی روستاهای شهرستان مرند در محیط نرم افزار ArcGIS
در واقع عوارض جغرافیایی، متغیرهای هستند که بر روی سطح زمین و یا در نزدیکی آن وجود دارند و در طول زمان ایجاد و یا تغییر می کنند. عوارض میتوانند به صورت طبیعی به وجود آیند (مانند رودخانه ها و پوشش گیاهی) و یا می توانند ناشی از ساخت و سازهای انسانی در محیط های شهری بوده باشند (مثل جاده ها، خطوط انتقال آب و برق و ساختمانها). توسط نقشه ها میتوان دنیای واقعی را با استفاده از نقاط، خطوط، سطوح و شبکه ها مدلسازی نموده و با بهره گیری از علائم، برچسبها و نوشتههای کمکی ویژگیهای عوارض جغرافیایی را نمایش داد. از طریق GIS میتوان مدلهای مکانی از دنیای واقعی را با به کارگیری اجزاء سازنده آن طراحی کرد. اجزای اصلی هر کدام، دارای یک بعد فضایی بوده و میتوانند شی ای را در یک موقعیت خاص جغرافیایی به صورت سه بعدی نمایش دهند. البته، هر جزء گرافیگی یک بعد اطلاعاتی نیز دارد که ماهیت و صفات اشیاء را مشخص میدارد. در حال حاضر، در فنآوری GIS به بعد زمان نیز توجه خاصی میگردد. بنابراین، بررسی و اندازه گیری حالات و شرایط اشیاء و پدیدهها در طول زمان در قلمروهای جغرافیایی امکانپذیر شده است. باید اذعان داشت به- غیر از شکل و نحوه نمایش عوارض جغرافیایی، مدلهای ساختاری اطلاعات مکانی نیز بسیار با اهمیت میباشد. در هر پروژه GIS هر کدام از عوارض زمینی از طریق یک شناسه کدگذاری شده قابل تشخیص میگردد. مختصات هر کدام از عوارض نیز توسط لیستهای جداگانه ای با توجه به ماهیت آنها در محیط GIS نگهداری میشود. حال با استفاده از علائم گرافیکی موجود در محیط های نرم افزاری، ویژگیها و صفات مربوط به هر کدام از عوارض جغرافیایی قابل نمایش است. به عنوان مثال، جاده ها توسط خطوطی با پهنا، رنگ و برچسبهای متنوع قابل ترسیم خواهند بود. برای نمایش موثر انواع مختلف پدیده های طبیعی نظیر رودخانهها و جنگلها از علائم ویژه و رنگهای آبی و سبز بهره گرفته میشود.
نقشه تراکم جمعیت شهر مرند
منبع: جزوه “کاربرد GIS در برنامه ریزی شهری و منطقه ای”، دکتر علی اکبر رسولی، سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، وزارت کشور
